در سال‌های اخیر، موضوع حذف چهار صفر از پول ملی ایران دوباره در رسانه‌ها و فضای عمومی مورد توجه قرار گرفته است. این طرح که از مدت‌ها پیش در دستور کار بانک مرکزی قرار داشته، در سال ۱۳۹۸ تصویب شد اما به دلایل مختلف از جمله تحریم‌ها، تورم، تغییر دولت‌ها و اولویت‌های اقتصادی، اجرایی شدن آن به تعویق افتاد. اکنون دوباره صحبت از اجرایی شدن آن است. اما «حذف ۴ صفر» دقیقا یعنی چه؟ چرا انجام می‌شود؟ چه مزایا و معایبی دارد؟ و چگونه زندگی روزمره مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟ در ادامه به همه این پرسش‌ها پاسخ می‌دهیم.

حذف صفر یعنی کاهش تعداد صفرهای اسمی از واحد پولی رسمی کشور. در ایران، واحد پول رسمی «ریال» است و هر تومان معادل ۱۰ ریال است. طی دهه‌های گذشته، به دلیل تورم شدید، ارزش پول ملی به شدت کاهش یافته و رقم‌های اسمی روی اسکناس‌ها و چک‌ها بسیار بزرگ شده‌اند. مثلاً برای خرید یک کالا با قیمت یک میلیون ریال (۱۰۰ هزار تومان)، ناچاریم از اسکناس‌هایی با عددهای درشت استفاده کنیم. این موضوع نه‌تنها در حسابداری و امور مالی مشکل‌ساز شده، بلکه ارزش ظاهری پول را نیز کاهش داده است.

بر اساس طرح جدید بانک مرکزی، قرار است چهار صفر از پول ملی حذف شود؛ به‌عبارت‌دیگر، هر ۱۰,۰۰۰ ریال کنونی معادل ۱ واحد پول جدید خواهد بود.

در حال حاضر، بسیاری از قیمت‌ها به‌طور اسمی بسیار بزرگ شده‌اند که این موضوع اثر روانی منفی بر جامعه دارد. حذف صفرها باعث کاهش این بزرگی ارقام می‌شود.

در معاملات، حسابداری، نگهداری دفاتر مالی و حتی امور روزمره، حجم بالای صفرها کار را دشوار می‌کند. حذف صفر باعث ساده‌تر شدن عملیات می‌شود.

با کوچک‌تر شدن ارقام، هزینه چاپ اسکناس و تولید سکه‌های باارزش واقعی‌تر کاهش می‌یابد.

ظاهر پول، از نظر روانی و بین‌المللی، تأثیرگذار است. وقتی اسکناس‌ها با صفرهای زیاد دیده می‌شوند، نشان‌دهنده بی‌ثباتی اقتصادی است. حذف صفر می‌تواند به بهبود وجهه پول کمک کند.

هیچ‌گونه تأثیر مستقیم بر قدرت خرید ندارد. این یک تغییر اسمی است نه واقعی. به‌عنوان‌مثال، اگر شما ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال در حساب بانکی داشته باشید، پس از اجرای طرح، حساب شما به ۱۰,۰۰۰ ريال جدید تغییر می‌کند، اما ارزش واقعی آن حفظ می‌شود. قیمت کالاها نیز به همین نسبت تغییر می‌کنند.

اجرای حذف صفرها نیاز به زمان، اطلاع‌رسانی گسترده و آمادگی زیرساخت‌های بانکی و مالی دارد. این طرح معمولاً در چند مرحله انجام می‌شود:

1.مرحله آموزش و اطلاع‌رسانی عمومی

مردم باید با واحد جدید آشنا شوند و تفاوت آن با ریال قبلی را درک کنند.

2.دوره گذار (دو نرخی)

در این دوره که ممکن است چند سال طول بکشد، هر دو واحد (ریال قدیم و ريال نونوار شده) به‌صورت هم‌زمان در گردش خواهند بود.

3.حذف کامل ريال قدیم

پس از پایان دوره گذار، واحد پولي ريال قديم از چرخه خارج شده و تنها ريال اصلاح شده جدید باقی می‌ماند.

ایران تنها کشوری نیست که اقدام به حذف صفر کرده است. کشورهای زیادی در دوره‌هایی از تاریخ خود به‌دلایل مشابه این اقدام را انجام داده‌اند:

•ترکیه (۲۰۰۵): حذف ۶ صفر از لیر

•برزیل (چند مرحله از دهه ۶۰ تا ۹۰)

•روسیه (۱۹۹۸): حذف ۳ صفر از روبل

•زیمبابوه (چند نوبت): به‌دلیل ابرتورم شدید

با وجود مزایای زیاد، این طرح بدون چالش نیست:

•هزینه اجرای طرح (چاپ اسکناس جدید، تغییر نرم‌افزارها، اصلاح تابلوها و…)

•احتمال سردرگمی مردم در دوره گذار

•اثر روانی منفی موقت: برخی ممکن است تصور کنند این تغییر به معنای کاهش ارزش دارایی آن‌هاست.

•بدون مهار تورم، تأثیر آن کوتاه‌مدت خواهد بود.

حذف چهار صفر از پول ملی، اقدامی تکنیکی و روانی برای بازآرایی نظام پولی کشور است، نه راه‌حل نهایی مشکلات اقتصادی. این طرح می‌تواند در ساده‌سازی تبادلات مالی، کاهش هزینه‌های اداری و تقویت وجهه پول ملی مؤثر باشد، اما به‌تنهایی نمی‌تواند تورم را مهار کند یا اقتصاد را نجات دهد. موفقیت نهایی این طرح وابسته به اصلاحات ساختاری، ثبات اقتصادی و مدیریت تورم خواهد بود.