تحلیل جامع گزارش تأمین مالی دولت از طریق اوراق بدهی
این گزارش، تصویری دقیق از وضعیت تأمین مالی دولت از طریق بازار بدهی، میزان تحقق اهداف بودجه و ترکیب خریداران اوراق دولتی تا نیمه سال ۱۴۰۴ ارائه می‌دهد.
مقدمه: انواع اوراق دولتی
گزارش در ابتدا دو نوع اصلی اوراق را تعریف می‌کند:
اوراق نقدی: اوراقی که در حراج‌های عمومی به فروش می‌رسند و وجه حاصل از آن‌ها مستقیماً به حساب دولت واریز می‌شود، مانند اوراق مرابحه و مشارکت.
اوراق غیر نقدی: این اوراق برای تسویه بدهی‌های دولت به اشخاص حقیقی و حقوقی واگذار می‌شوند و پولی به حساب دولت واریز نمی‌کنند. اسناد خزانه اسلامی از این نوع هستند.
میزان تحقق بودجه و عملکرد دولت
بر اساس قانون بودجه سال ۱۴۰۴، دولت مجاز به انتشار ۸,۱۰۰ هزار میلیارد ریال اوراق است. هدف اصلی از این کار، تأمین مالی بخشی از هزینه‌های دولت است.
* سقف مصوب در قانون بودجه: ۷,۵۰۰ هزار میلیارد ریال برای اوراق مالی اسلامی و ۶۰۰ هزار ورقه برای اسناد خزانه اسلامی در نظر گرفته شده است.
* میزان منتشر شده: تا تاریخ گزارش، دولت ۲,۴۵۰ هزار میلیارد ریال اوراق منتشر کرده است.
* میزان واگذار شده: از اوراق منتشر شده، مبلغ ۲,۰۲۸,۶۸۰ میلیارد ریال (حدود ۲,۰۲۸ هزار میلیارد ریال) با موفقیت به خریداران واگذار شده است.
این ارقام نشان می‌دهد که دولت تقریباً ۲۷٪ از سقف مصوب بودجه برای فروش اوراق مالی اسلامی را تا نیمه سال محقق کرده است.
جریان نقدینگی: خالص تأمین مالی دولت
یکی از مهم‌ترین بخش‌های گزارش، بررسی جریان ورودی و خروجی نقدینگی دولت از محل اوراق است.
* مبالغ دریافتی: دولت از محل واگذاری اوراق مبلغ ۲,۰۲۸,۶۸۰ میلیارد ریال دریافت کرده است.
* مبالغ پرداختی: در همین مدت، ۱,۳۲۱,۵۹۵ میلیارد ریال بابت اصل و سود اوراقی که سررسید شده‌اند، پرداخت نموده است.
* خالص تأمین مالی: در نتیجه، خالص تأمین مالی دولت از این بازار تا تاریخ گزارش مثبت بوده و مبلغ ۵۰۷,۰۸۵ میلیارد ریال را نشان می‌دهد. این یعنی دولت توانسته بیش از آنچه برای بازپرداخت بدهی‌های قبلی خود پرداخته، از بازار پول جذب کند.
تعهدات بازپرداخت دولت
در کنار تأمین مالی، دولت با تعهدات قابل توجهی نیز روبروست. دولت در سال ۱۴۰۴ باید مجموعاً ۴,۴۲۶ هزار میلیارد ریال بابت اصل و سود اوراق مرابحه و اسناد خزانه اسلامی پرداخت نماید. همچنین، کل اوراقی که در سال جاری سررسید می‌شوند ۲,۰۸۸.۶ هزار میلیارد ریال است که از این میزان ۱,۲۲۳ هزار میلیارد ریال تا تاریخ گزارش سررسید شده و ۳۵۰ هزار میلیارد ریال دیگر نیز تا پایان شهریور ماه سررسید خواهد شد.
تحلیل خریداران اوراق دولتی و مقایسه با سال گذشته
مقایسه ترکیب خریداران در سال ۱۴۰۴ و ۱۴۰۳، نشان‌دهنده تغییر رفتار بازار است. اگرچه بانک‌ها و مؤسسات اعتباری همچنان خریدار اصلی اوراق دولتی هستند، اما میزان مشارکت آن‌ها و سایر خریداران در سال جاری با کاهش چشمگیری مواجه شده است:
جمع اوراق واگذار شده: این رقم از ۴,۴۹۹,۹۲۷ میلیارد ریال در سال ۱۴۰۳ به ۲,۰۰۳,۵۹۹ میلیارد ریال در مدت مشابه سال ۱۴۰۴ کاهش یافته است.
خرید توسط بانک‌ها: از ۳,۰۳۳,۰۶۱ میلیارد ریال در سال ۱۴۰۳ به ۱,۶۵۸,۹۲۵ میلیارد ریال در سال ۱۴۰۴ کاهش یافته است.
خرید توسط سایر خریداران: با افت شدیدتری از ۱,۴۶۶,۸۶۶ میلیارد ریال در سال ۱۴۰۳ به ۳۶۹,۷۵۶ میلیارد ریال در سال ۱۴۰۴ رسیده است.
این کاهش تقاضا می‌تواند چالش‌هایی برای تأمین مالی دولت در ماه‌های آینده ایجاد کند.
شرایط کلان اقتصادی: نرخ بهره بین بانکی
روند نرخ بهره بین بانکی به عنوان یک شاخص کلیدی برای هزینه تأمین مالی در اقتصاد عمل می‌کند. این نرخ در بازه زمانی فروردین ۱۴۰۳ تا شهریور ۱۴۰۴ نوساناتی داشته و در نزدیکی تاریخ گزارش در محدوده ۲۳.۹۵٪ قرار گرفته است. ثبات نسبی این نرخ در کانال ۲۳ تا ۲۴ درصد، بر نرخ اوراق دولتی نیز تأثیرگذار است.
جمع‌بندی
گزارش گروه سيمورف نشان می‌دهد که دولت تا نیمه سال ۱۴۰۴ توانسته است با موفقیت بخشی از نیازهای مالی خود را از طریق بازار بدهی تأمین کند و خالص تأمین مالی مثبتی را به ثبت برساند. با این حال، کاهش قابل توجه تقاضا از سوی خریداران اصلی (بانک‌ها و سایر نهادها) در مقایسه با سال گذشته و حجم بالای تعهدات بازپرداخت در ماه‌های آتی، چالش‌های پیش روی دولت در ادامه سال را برجسته می‌سازد.
